NAUKA ZAWODU
Rzemieślnicza nauka zawodu
Nauka zawodu w rzemiośle realizowana jest w systemie dualnym - składa się z dwóch integralnych części: praktycznej, realizowanej w procesie pracy w firmie rzemieślniczej oraz dokształcania teoretycznego, które może być realizowane w branżowej szkole pierwszego stopnia lub na kursie dokształcającym (forma pozaszkolna). Nauka zawodu odbywa się na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, która zawierana jest za pośrednictwem cechu, w którym zrzesza się rzemieślnik.
Nauka trwa 36 miesięcy i może ją rozpocząć osoba, która ukończyła szkołę podstawową, jest w wieku pomiędzy 15 a 18 rokiem życia oraz posiada zaświadczenie od lekarza medycyny pracy stwierdzające, że praca w wybranym zawodzie nie zagraża jej zdrowiu (osoby, które nie ukończyły 15 lat mogą być zatrudnione ale po uzyskaniu dodatkowej pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej).
Badania lekarskie
Zgodnie z art. 201 Kodeksu pracy młodociany pracownik podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym już w czasie zatrudnienia.
W przypadku młodocianego pracownika absolwenta szkoły podstawowej, który nie ukończył 15 lat, do zawarcia umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego dodatkowo wymagana jest opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Wykaz prac wzbronionych młodocianym
Zakaz zatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych w myśl art. 204 §1 Kodeksu Pracy ma na celu ochronę zdrowia fizycznego i psychicznego młodocianych oraz zapewnienie, aby wykonywana przez młodocianych praca nie miała ujemnego wpływu na ich rozwój. Wykaz prac wzbronionych jest zawarty w Obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Obejmuje on prace, przy których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i niebezpieczne, oraz prace szczególnie uciążliwe i zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu.
Zatrudnienie młodocianych pracowników dozwolone jest wyłącznie przy pracach objętych programem praktycznej nauki zawodu. Z uwagi na szczególną prawną ochronę pracy młodocianego ustalono listę rodzajów pracy przy, których zabronione jest zatrudnianie młodocianych.
Lista rodzajów prac wzbronionych zawarta jest w załączniku do rozporządzenia.
Ustalono jednocześnie odstępstwa i zezwala się na zatrudnienie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych młodocianym, pod warunkiem, że są one niezbędne do odbycia przygotowania zawodowego młodocianych (rodzaje prac zawarte w załączniku do rozporządzenia). Zatrudnienie przy pracach wzbronionych, które mogą być wykonywane w zakresie przygotowania zawodowego nie może mieć charakteru stałego i powinno ograniczyć się do czynności podstawowych, niezbędnych do odbycia przygotowania zawodowego.
Wynagrodzenie
Uczniowi, pracownikowi młodocianemu przysługuje prawo do wynagrodzenie za pracę. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki wynosi:
I rok nauki nie mniej niż 8%
II rok nauki nie mniej niż 9%
III rok nauki nie mniej niż 10%
przyuczenie nie mniej niż 7%
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS).
Refundacji wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom oraz składek na ubezpieczenie społeczne od refundowanych wynagrodzeń
Refundacja wypłacana jest w trakcie trwania nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Uzyskanie jej jest możliwe po złożeniu przez pracodawcę wniosku o zawarcie umowy w/w sprawie do centrum edukacji i pracy młodzieży OHP właściwego ze względu na miejsce odbywania przez młodocianego przygotowania zawodowego samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji zrzeszającej pracodawców. Wniosek zawierać powinien m. in. wykaz imienny młodocianych pracowników, na których chce podpisać umowę o refundację. Do wniosku należy dołączyć oprócz dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań zawodowych i pedagogicznych osób prowadzących przygotowanie zawodowe (oryginały lub poświadczone kopie) umów o pracę z młodocianymi, zaświadczenia lub oświadczenie o pomocy de minimis, informacje określone w przepisach o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.
Wniosek o zawarcie umowy dotyczący młodocianych, którzy dokształcają się w formach szkolnych, pracodawca lub w jego imieniu organizacja zrzeszająca pracodawców może złożyć w centrum edukacji OHP w terminie od dnia 1 stycznia do dnia 15 listopada każdego roku. Wniosek o zawarcie umowy dotyczący młodocianych, którzy nie dokształcają się w formach szkolnych lub dotyczący młodocianych, którzy kontynuują naukę zawodu u nowego pracodawcy w czasie trwania roku szkolnego, w związku z rozwiązaniem umowy w określonych w przepisach przypadkach, składa się w terminie od 1 do 20 dnia każdego miesiąca.
Pracodawca zatrudniający młodocianych może wystąpić z wnioskiem o zawarcie umowy o refundację wynagrodzeń wypłacanych młodocianym oraz składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanych wynagrodzeń, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
- zatrudnia młodocianych w zawodach określonych w wykazie zawodów, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1482 z późn. zm.),
- pracodawca, osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy lub osoba zatrudniona u pracodawcy spełniają warunki do prowadzenia przygotowania zawodowego w zakresie wymagań zawodowych i pedagogicznych określonych w przepisach regulujących odbywanie przygotowania zawodowego tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 2018 r. poz. 2010 z późn. zm.).
Urlopy
Wymiar urlopu wypoczynkowego młodocianego nie jest zależny od stażu pracy i wynosi w roku kalendarzowym 26 dni roboczych niezależnie od dodatkowych dni wolnych od pracy:
W pierwszym roku nauki przysługuje 38 dni roboczych (12 dni urlopu po 6 miesiącach pracy oraz 26 dni urlopu po przepracowaniu roku). Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni. Natomiast z chwilą ukończenia 18 lat, jeżeli prawo do urlopu młodociany uzyskał przed ukończeniem 18 lat, wymiar urlopu w tym roku kalendarzowym ulega zmniejszeniu do 20 dni (wykorzystanie urlopu wcześniej, przed ukończeniem 18 lat, w wymiarze 26 dni roboczych możliwe jest za zgodą pracodawcy, ponieważ to on udziela urlopu).
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
Młodociany ma prawo ubiegać się o urlop bezpłatny (ale nie więcej niż 2 miesiące łącznie z urlopem wypoczynkowym, jeżeli jest uczniem szkoły)
Kodeks Pracy, Rozdział V, Art. 205.
Podstawy programowe kształcenia w zawodach
Podstawa programowa określa wiedzę i umiejętności, które powinien nabyć uczeń w wybranym zawodzie podczas trzyletniego okresu nauki.
Na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji udostępniono podstawy programowe dla wszystkich zawodów nauczanych w szkole, gdzie można zapoznać się z szczegółowym zakresem nauki:
Przedłużenie / skrócenie czasu trwania nauki zawodu realizowanej na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego
Podstawa prawna:
- 12, ust.1 i 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 2010 z późń. zm.):
„§ 12.4) 1. Jeżeli młodociany dokształcający się w branżowej szkole I stopnia nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej lub nie ukończył szkoły, pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może przedłużyć czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, w celu umożliwienia dokończenia nauki w szkole, a w innych uzasadnionych przypadkach nie więcej niż o 6 miesięcy.
2. Pracodawca, na wniosek młodocianego, a jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik – izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może wyrazić zgodę na skrócenie czasu trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, jeżeli młodociany nie dokształca się w branżowej szkole I stopnia.”
Opłata egzaminacyjna za pracownika młodocianego
Koszty egzaminu w pierwszym wyznaczonym terminie pokrywa pracodawca.
Podstawa prawna:
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 2010 z późń. zm.):
„6.19) Pracodawca zatrudniający młodocianych:
1) pokrywa koszty przeprowadzenia egzaminów, o których mowa w ust. 2–4, zdawanych w pierwszym wyznaczonym terminie;
2) może pokryć koszty egzaminu poprawkowego”
Dofinansowania kosztów kształcenia
Dofinansowanie kosztów kształcenia wypłacane jest po zakończeniu przygotowania zawodowego młodocianego pracownika, które odbywało się na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, oraz jeżeli:
- pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych określone w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania;
- młodociany pracownik ukończył naukę zawodu i zdał:
- w przypadku młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy będącego rzemieślnikiem – egzamin czeladniczy zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz. U. z 2018 r. poz. 1267 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 1495)
- w przypadku młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem – egzamin zawodowy;
młodociany pracownik ukończył przyuczenie do wykonywania określonej pracy i zdał egzamin, zgodnie z przepisami, o których mowa wyżej.
Wysokość kwoty dofinansowania kosztów kształcenia jednego młodocianego pracownika wynosi:
w przypadku nauki zawodu – do 8081 zł przy okresie kształcenia wynoszącym 36 miesięcy; jeżeli okres kształcenia jest krótszy niż 36 miesięcy, kwotę dofinansowania wypłaca się w wysokości proporcjonalnej do okresu kształcenia;
w przypadku przyuczenia do wykonywania określonej pracy – do 254 zł za każdy pełny miesiąc kształcenia.
W przypadku nauki zawodu prowadzonej w zawodach wskazanych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w prognozie, o której mowa w art. 46b ust. 1, wysokość kwoty dofinansowania kosztów kształcenia jednego młodocianego pracownika, o której mowa w ust. 2 pkt 1, wynosi do 10 000 zł.
Dofinansowanie jest przyznawane na wniosek pracodawcy złożony w terminie 3 miesięcy od dnia zdania przez młodocianego pracownika egzaminu. Do wniosku należy dołączyć kopie:
- dokumentów potwierdzających spełnienie warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 ustawy,
- umowy o pracę z młodocianym pracownikiem w celu przygotowania zawodowego;
- kopię dyplomu, świadectwa lub zaświadczenie potwierdzające zdanie tego egzaminu.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie MPiPS z dnia 25 czerwca 2014 r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. poz. 865)
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. o Prawo oświatowe (tj. Dz.U. z 2019 r., poz. 1148 z późn. zm.)